Ogród Doświadczeń im. Stanisława Lema

Co tu można zrobić

1. Obejrzyj wzór na nieruchomej tarczy. Zacznij nią obracać. Powoli zwiększaj prędkość wirowania. Co obserwujesz? Eksperymentuj, obracając tarczę z różną prędkością kątową w obu kierunkach.
2. Patrz przez około 30 sekund na wirującą tarczę. Następnie szybko przenieś wzrok na niezbyt odległy, nieruchomy przedmiot (lub spójrz pod nogi).

Dlaczego tak się dzieje

1. Wirująca tarcza sprawia wrażenie, jakby spirala się przybliżała lub oddalała (w zależności od kierunku wirowania).
2. Po przeniesieniu wzroku na nieruchomy przedmiot przez chwilę utrzymuje się wrażenie falowania obserwowanego obiektu.

Prezentowane efekty związane są z fizjologią widzenia. Różnej grubości linie oraz ułożone naprzemiennie kolory pozwalają na uzyskanie efektu trójwymiarowości. Długie wpatrywanie się w tarczę powoduje doznanie specyficznego powidoku, zwanego złudzeniem wodospadu. Rozpoznawanie kierunku ruchu odbywa się za pomocą dwóch receptorów – każdy z nich odpowiada za jeden kierunek. Gdy obserwujemy ruch w danym kierunku, odpowiedni receptor wysyła silny sygnał do mózgu. Równowaga sygnałów z obu receptorów informuje nas o braku ruchu. Gdy jeden z sygnałów przeważa przez dłuższy czas, to nawet po jego ustaniu mózg potrzebuje chwili, by sygnał z drugiego receptora wprowadził stan równowagi i zasygnalizował brak ruchu.


Ciekawostki
Złudzenie wodospadu zostało opisane na początku XIX wieku. Dłuższe wpatrywanie się w poruszającą się w dół wodę, a następnie przeniesienie wzroku na nieruchomą skałę powoduje wrażenie ruchu skały w górę. Intensywność wrażenia zależy od skupienia uwagi – bodźce rozpraszające osłabiają obserwowany efekt.